ถ้าพูดถึงโรคจิตเวช หรือ อาการป่วยทางจิต เรามักนึกถึงแต่ โรคซึมเศร้า ไบโพลาร์ จิตเภท แต่รู้หรือไม่ว่าบุคลิกภาพที่ผิดปกติอย่างรุนแรงก็นับเป็นอาการป่วยทางจิตได้เช่นเดียวกัน เราเรียกว่า ‘Personality Disorder‘ หรือ ความผิดปกติทางบุคลิกภาพ
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพ คืออะไร?
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพ คือ การที่คนนั้นมีพฤติกรรมเบี่ยงเบนไปจากบรรทัดฐานทางสังคมอย่างชัดเจนมาก ๆ และไม่รู้สึกกังวลต่อพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของตัวเอง ไม่รับรู้ว่าตัวเองสร้างปัญหา และไม่ยอมรับว่าตัวเองกำลังมีปัญหา
ตรงนี้ต่างจาก คนไข้โรคซึมเศร้า หรือ วิตกกังวล ที่มักรู้ว่าตัวเองกำลังแย่แล้ว ทำให้ผู้ป่วยบุคลิกภาพผิดปกติมักไม่ค่อยอยากมารักษา แม้กลุ่มนี้จะมีปริมาณมากถึง 6-10% ของประชาชนทั่วไปเลยทีเดียว
ประเภทของโรคความผิดปกติทางบุคลิกภาพ
ประเภทของความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ตามลักษณะและอาการที่คล้ายคลึงกัน หลายคนที่มีความผิดปกติทางบุคลิกภาพอย่างใดอย่างหนึ่งก็อาจเป็นสัญญาณของความผิดปกติทางบุคลิกภาพ ซึ่งโรคนี้นั้นไม่จำเป็นต้องแสดงอาการทั้งหมดที่ระบุไว้ก็อาจได้รับการวินิจฉัยว่ามี อาการป่วยทางจิต เป็นผู้ป่วยโรคความผิดปกติทางบุคลิกภาพได้
- Paranoid personality disorder
- Schizoid personality disorder
- Schizotypal personality disorder
Cluster B personality disorders
- Antisocial personality disorder
- Borderline personality disorder
- Histrionic personality disorder
- Narcissistic personality disorder
Cluster C personality disorders
- Avoidant personality disorder
- Dependent personality disorder
- bsessive-compulsive personality disorder
กลุ่ม A ลักษณะความคิดหรือพฤติกรรมที่แปลก
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบหวาดระแวง
(Paranoid personality disorder)
- ความหวาดระแวงและมีความสงสัยในผู้อื่น
- ความเชื่อที่ว่าผู้อื่นกำลังพยายามทำร้ายหรือหลอกลวงคุณ
- ไม่เชื่อใจในความห่วงใยและหวังดีของผู้อื่น
- ลังเลที่จะเปิดคุยเรื่องต่างๆ กับผู้อื่นเนื่องจากกลัวว่าคนอื่นจะหักหลัง
- ไม่รู้ตัวหรือยอมรับความผิดของตนเอง
- มักแสดงอารมณ์โกรธหรือโมโหต่อผู้อื่น และขุ่นเคืองกับเรื่องเล็กน้อยอยู่บ่อยครั้ง
- ความหวาดระแวงว่าแฟนหรือคู่สมรสนอกใจ
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบโรคจิตเภท Schizoid
(Schizoid personality disorder)
- ขาดความสนใจในความสัมพันธ์ทางสังคมหรือส่วนตัว ชอบอยู่คนเดียว
- การแสดงออกทางอารมณ์ที่ จำกัด
- ไม่รู้สึกสนุกเพลิดเพลินกับกิจกรรมทั่วไปได้
- ไม่สามารถปรับตัวเข้ากับสังคมตามปกติได้
- ดูเย็นชาหรือเฉยเมยต่อผู้อื่น
- หมดความรู้สึกทางเพศกับบุคคลอื่น
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบโรคจิตเภท Schizotypal
(Schizotypal personality disorder)
- การแต่งกาย ความคิด ความเชื่อ วาจา หรือมีพฤติกรรมแปลก ๆ
- รับรู้สถานการณ์แปลกประหลาด เช่น ได้ยินเสียงกระซิบชื่อตัวเอง
- อารมณ์เรียบเฉยหรือการตอบสนองทางอารมณ์ที่เฉยชา
- ความวิตกกังวลทางสังคมและขาดการสร้างความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับผู้อื่น
- มีพฤติกรรมที่ไม่สนใจสังคมรอบขาง หรือมีความคิดด้านลบต่อผู้อื่น
- มีความเชื่อที่ว่าคุณสามารถโน้มน้าวผู้คนและเหตุการณ์ต่างๆ ด้วยความคิดของตัวเอง
- เชื่อว่าเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นนั้น มีความหมายโดยเฉพาะสำหรับคุณคนเดียวเท่านั้น
กลุ่ม B พฤติกรรม ความคิด ความรู้สึกทางอารมณ์ที่มากเกินไป
ความผิดปกติของบุคลิกภาพต่อต้านสังคม
(Antisocial personality disorder)
- ไม่สนใจความต้องการหรือความรู้สึกของผู้อื่น
- มักโกหก ลักขโมย ใช้ชื่อผู้อื่นหรือปลอมตัวหลอกผู้อื่น
- การละเมิดสิทธิของผู้อื่นซ้ำแล้วซ้ำเล่า
- พฤติกรรมก้าวร้าว รุนแรง
- ไม่คำนึงถึงความปลอดภัยของตนเองหรือผู้อื่น
- พฤติกรรมหุนหันพลันแล่น
- ขาดความรับผิดชอบอย่างต่อเนื่อง
- ขาดความสำนึกผิดต่อพฤติกรรมตัวเอง
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบก้ำกึ่ง
(Borderline personality disorder)
- พฤติกรรมหุนหันพลันแล่นและเสี่ยง เช่น การมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ปลอดภัย การพนัน หรือการกินมากเกินไป
- มีความโลเลไม่มั่นคงในเรื่องต่างๆ รวมถึงความสัมพันธ์
- อารมณ์ขึ้นและลงบ่อยครั้งเป็นปฏิกิริยาจากความเครียดในตัวเอง
- มีพฤติกรรมจะฆ่าตัวตายหรือขู่ว่าจะทำร้ายตัวเอง
- กลัวการอยู่คนเดียวหรือถูกทอดทิ้ง
- มีความรู้สึกว่างเปล่าอย่างต่อเนื่อง
- แสดงความโกรธบ่อยและรุนแรงเกิดจากความเครียดที่เกิด
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบฮิสทริอินิก
(Histrionic personality disorder)
- เรียกร้องความสนใจอย่างต่อเนื่อง
- มีอารมณ์หรือยั่วยุทางเพศมากเกินไป จนทำให้ต้องเรียกร้องความสนใจ
- พูดมากด้วยความคิดเห็นที่หนักแน่น แต่ไม่มีเหตุผลรองรัยจากการสนทนานั้น
- คล้อยตามผู้อื่นได้อย่างง่ายดาย
- มีอารมณ์ขึ้นลงเปลี่ยนแปลงบ่อย
- กังวลกับรูปร่างหน้าตามากเกินไป
- คิดว่าตัวเองนั้นมีความใกล้ชิดรู้จักกับผู้อื่นไปเสียแทบทุกคนซึ่งต่างจากความเป็นจริง
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบหลงตัวเอง
(Narcissistic personality disorder)
- เชื่อว่าคุณพิเศษและสำคัญกว่าคนอื่น
- ชอบคิดถึงความสำเร็จ และความเป็นที่ชื่นชอบของผู้อื่น
- ขาดความเข้าอกเข้าใจผู้อื่น
- ชอบพูดโอ้อวดความสำเร็จและความสามารถของตนเองมากเกินไป
- คาดหวังการสรรเสริญและชื่นชมอย่างต่อเนื่อง
- ความเย่อหยิ่ง
- ความคาดหวังที่ไม่สมเหตุสมผลของความโปรดปรานและข้อได้เปรียบ มักเอาเปรียบผู้อื่น
- อิจฉาคนอื่นหรือเชื่อว่าคนอื่นอิจฉาคุณ
กลุ่ม C พฤติกรรมมีความวิตกกังวล หวาดกลัว ขาดความกล้า
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบหลีกเลี่ยงปัญหา
(Avoidant personality disorder)
- อ่อนไหวเกินไปต่อการถูกวิจารณ์หรือการถูกปฏิเสธ
- ไม่รู้ถึงคุณค่าของตัวเอง รู้สึกด้อยค่า หรือ ไม่น่าดึงดูด
- การหลีกเลี่ยงกิจกรรมการทำงานที่ต้องมีการติดต่อระหว่างบุคคล
- ไม่ชอบเข้าสังคม ขี้กลัว และโดดเดี่ยว หลีกเลี่ยงกิจกรรมใหม่ๆ หรือการพบปะกับคนแปลกหน้า
- มีความเขินอายในสถานการณ์ทางสังคมและความสัมพันธ์ส่วนตัว
- กลัวไม่กล้ายอมรับ อับอายต่อการกระทำของตนเอง
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบพึ่งพาผู้อื่น
(Dependent personality disorder)
- การพึ่งพาผู้อื่นมากเกินไปและรู้สึกว่าจำเป็นต้องได้รับการดูแล
- พฤติกรรมอ่อนน้อมถ่อมตนหรือชอบยึดติดกับผู้อื่น
- กลัวที่จะทำอะไร ไปไหนตามลำพัง
- ขาดความมั่นใจในตนเอง ต้องการคำแนะนำและการสร้างความมั่นใจจากผู้อื่นมากเกินไปในการตัดสินใจแม้ในเรื่องเล็กน้อย
- ไม่กล้าที่จะเริ่มต้นทำสิ่งใหม่ๆ ด้วยตัวเอง
- ไม่กล้าปฏิเสธผู้อื่น กลัวถูกมองในด้านลบ และไม่เป็นที่ยอมรับ
- ยอมรับในสิ่งที่ไม่ถูกต้องหรือไม่เหมาะสม แม้ว่าจะมีทางเลือกอื่นอยู่ก็ตาม
- ในความสัมพันธ์มักจะขาดคนรักไม่ได้ หากเริกรากันจะต้องมีคนใหม่มาแทนที่ทันที
ความผิดปกติทางบุคลิกภาพแบบย้ำคิดย้ำทำ
(bsessive-compulsive personality disorder)
- ใส่ใจในรายละเอียด ความเป็นระเบียบ และกฎเกณฑ์ต่างๆ
- มีความเชื่อแบบสุดโต่งว่าทุกอย่างนั้นจะต้องสมบูรณ์แบบ ทุกอย่างต้องได้มาตรฐานรวมถึงการทำงานด้วยเช่นกัน
- ต้องการควบคุมคอนโทรลทุกอย่าง
- การละเลยเพื่อนและกิจกรรมที่สนุกสนานเพราะความทุ่มเทในการทำงานมากเกินไป
- ไม่สามารถทิ้งสิ่งของที่แตกหักหรือไร้ค่าได้
- ดื้อ หัวรั้น
- ไม่ยืดหยุ่นในเรื่องศีลธรรม จริยธรรม หรือค่านิยม
- ควบคุมการใช้จ่ายเงินอย่างเข้มงวด
การรักษา
การรักษาโรคบุคลิกภาพผิดปกติสามารถรับการบำบัดโดยการพูดคุย กับแพทย์นักจิตบำบัดเพื่อทำความเข้าใจกับความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมของตนเองให้ดีขึ้นการรักษาอาจใช้เวลาหลายเดือนหรือหลายปี ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและปัญหาอื่นๆ ของบุคคลนั้น
หากคุณมีอาการหรือพฤตกรรมใดๆ ของความผิดปกติทางบุคลิกภาพ ให้ไปพบแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต เนื่องจากความผิดปกติทางบุคลิกภาพที่ไม่ได้รับการรักษาอาจทำให้เกิดปัญหาสำคัญในชีวิตของคุณที่อาจแย่ลงหากไม่ได้รับการรักษา
คนรอบข้างบางครั้ง จะรู้สึกรำคาญหรือรู้สึกแย่นี่เป็นปัญหาสุขภาพจิตรูปแบบหนึ่ง มีสาเหตุ มีที่มาที่ไป และรักษาได้ การทำจิตบำบัด คือหัวใจสำคัญของการรักษา ทำบำบัดได้ทั้งแบบส่วนบุคคล แบบกลุ่ม แบบครอบครัว บางรายอาจใช้ยาจิตเวชในการควบคุมอารมณ์และความกังวล
แม้การรักษาค่อนข้างยาก แต่ก็สามารถรักษาได้ ผู้ที่อยู่ใกล้ชิดต้องค่อยๆพูดคุย ใช้ความห่วงใยสร้างความเชื่อใจ และพาเข้าสู่กระบวนการรักษาอย่างต่อเนื่อง
บทความเพิ่มเติม
- Body Shaming รับมืออย่างไรดี เมื่อถูกวิจารณ์รูปร่าง
- Burnout รู้จักกับภาวะ หมดไฟในการทำงาน
- 14 สัญญานเตือน ความสัมพันธ์ ที่แย่ Toxic Relationship
อ้างอิง